Joodse familie die oorlog overleefde dankzij kerk Dieren

De Zoekbrigade stuit op het boek ‘Escapees’ van de Duitse historica Tanja von Fransecky. Hierin staan honderden verhalen opgetekend over Joden die uit Duitse deportatietreinen wisten te ontsnappen en zo de oorlog overleefden. Als we het ontsnappingsverhaal van Nathan Wijnperle en zijn moeder Elsa lezen, beginnen onze ogen te twinkelen. 'De mythe van Dieren' lijkt hier namelijk bevestigt te worden.

We vinden onderstaand interview met Nathan Wijnperle uit 1996 en alles komt overeen. Extra bijzonder is de komst van Nathans dochter naar onze studio. Caroline Wijnperle kent alle details en wil het verhaal van haar vader graag met ons delen: "Samen met mijn oma is hij uit de trein naar Auschwitz gesprongen begin 1943. Ze hebben het op een hollen gezet en met hulp van een voorbijganger kwamen ze in het dichtstbijzijnde dorp Dieren terecht. Hier hebben ze inderdaad de pastoor om hulp gevraagd en met veel omwegen hebben ze zo de oorlog overleefd..."

Je hoort deze indrukwekkende ontmoeting in de uitzending van zondag 13 april 2025.

Het verhaal
Frans doet onderzoek naar wat zich tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft afgespeeld in het Gelderse dorp Dieren. Zo’n twintig jaar geleden hoort hij in een NCRV-programma een verhaal over een rabbijn en zijn familieleden, die de oorlog op een bijzondere manier hebben overleefd. In Frans' herinnering vertellen nazaten van de rabbijn destijds het verhaal. Nu zoekt hij naar bevestiging: "Wie kan bevestigen dat dit waar is?"

Frans herinnert zich het verhaal nog goed: "Het speelt zich af midden in de Tweede Wereldoorlog. Er reed een trein over de spoorlijn Arnhem–Zutphen–Deventer–Zwolle, de zogenaamde IJssellijn. In die trein zaten Joden. Op de trein was een ‘goede Duitser’ als bewaker aanwezig. Hij maakte met handgebaren aan een aantal Joden duidelijk dat niet alle deuren goed dicht zaten. Op een zeker moment reed de trein erg langzaam. De rabbijn dacht: 'Het is nu of nooit.' Hij gooide plotseling een deur open en sprong samen met zijn familie uit de trein. Ze kwamen terecht in de spoorgracht bij wat later het dorp Dieren bleek te zijn. In het holst van de nacht liepen ze het oude dorp in. Hij zei tegen zijn familie: 'Laten we maar bij een kerk aanbellen. Dat is het meest vertrouwd.' En zo geschiedde..."

De Joodse familie loopt het dorp in en belt rond drie uur ’s nachts aan bij de Hogestraat 12 in Dieren, de pastorie van de katholieke Mariakerk. "Die kerk stond naast de pastorie. Pastoor Willem Koets deed open en begreep meteen wat er aan de hand was. De familie werd snel naar een soort crypte onder de Mariakerk geleid, daar bleken nog meer mensen verborgen te zitten. De familie is door pastoor Koets, in samenwerking met het verzet, via een vluchtroute langs verzetsadressen in Limburg geleid en zou uiteindelijk in Zwitserland terecht zijn gekomen. Ze hebben de oorlog overleefd."

Het is nu bijna tachtig jaar na deze gebeurtenissen. Frans - en met hem vele inwoners van Dieren - zijn naarstig op zoek naar meer informatie over dit verhaal. "We willen heel graag weten of het waar is en zo ja, wat er daarna met deze rabbijn en zijn familie gebeurd is. Als het nu niet wordt opgelost, dan lukt het nooit…”"

Aanknopingspunten:
* de rabbijn en zijn familieleden, die de oorlog overleefden
* mogelijk dragen nazaten van de rabbijn de naam Evans
* de Dierense pastoor Willem Koets hielp de rabbijn bij het onderduiken en vluchten, misschien weten zijn nazaten meer?
* de rabbijn belde aan bij de pastorie van de katholieke Mariakerk in Dieren aan de Hogestraat 12
* nazaten van de rabbijn vertelden dit verhaal zo'n twintig jaar terug in een NCRV-uitzending (welk programma is niet zeker)