Muzikaal strijden voor vrijheid: Nelson Mandela

Nelson Mandela

In het door het apartheidsregime verdeeld Zuid-Afrika is al sinds de jaren '40 sprake van verzet door het ANC. De wapens worden niet geschuwd, waardoor een van de vooraanstaande ANC activisten Nelson Mandela na arrestatie tot levenslang wegens landverraad wordt veroordeeld. Dit gebeurt in 1967.

Muzikaal activisme rondom Zuid-Afrika

De basis van muzikaal activisme die wordt gelegd in de jaren '60 en '70 zet gestaag door. De 80s brengen fenomenen als Live Aid, USA For Africa en Band Aid: Geengageerde evenementen en singles die nooit eerder op dergelijke schaal te zien en horen waren.

Ook rondom Zuid-Afrika. Zo is er bijvoorbeeld Peter Gabriels 'Biko', over de vermoorde anti-apartheidsstrijder (1980) en Paul Simon's Graceland, een liefdesbrief aan het land. Steven van Zandt's A.U.A.A. single 'Sun City' (1985) is een met ruim 50 artiesten opgenomen song die het apartheidsregime in Zuid-Afrika in de schijnwerpers zet.

Sun City is een vakantieoord waar al het racisme en geweld wordt schoongeveegd. Daar steken Bruce Springsteen, Jimmy Cliff, Pat Benatar, Bono & anderen een stokje voor, die er nooit zullen optreden:

Wembley

Een groots concert lijkt de volgende stap. In 1988 begint concertpromoter Theo Hollingsworth aan de voorbereidingen voor een Nelson Mandela 70th Birthday Tribute in juli. Hollingsworth heeft zijn zinnen gezet op het Wembley Stadium.

Het valt aanvankelijk niet mee: het is dan ook geen benefietconcert met geld als doel, het gaat om bewustwording, en die politieke lading is voor sommige. Hij krijgt hulp van Jerry Dammers, lid van skagroep The Specials. Hij heeft in eerdere jaren Artists Against Apartheid opgericht, in 1986 een Freedomfest opgetuigd en 'Free Nelson Mandela' uitgebracht:

Rommelig

Samen weten ze artiesten als Dire Straits, Whitney Houston, Miriam Makeba, Bee Gees en de steun van de anti-Apartheidsbeweging in Londen binnen te halen. De planning gaat echter niet over rozen: Zo wil Harry Belafonte aanvankelijk naast spreker zijn ook zingen, hebben de Simple Minds bezwaar tegen de aanwezigheid van Whitney Houston en willen Dire Straits alleen komen als er genoeg andere grootheden aanwezig zijn en ze genoeg repetitietijd krijgen. Het evenement zelf wordt wereldwijd uitgezonden (al snijden sommige televisie delen van de politieke boodschap weg):

Nog een keertje

Wanneer in 1989 bekend wordt dat de vrijlating van Nelson Mandela aanstaande is, neemt Mandela's advocaat contact op met Hollingsworth: Kan er een groots internationaal onthaal komen?

Op 11 februari komt Nelson Mandela dan eindelijk vrij. Waar er aanvankelijk twijfels zijn (waarom een optreden in Engeland?), gaan de voorbereidingen door, met een aantal voorwaarden: Ruim baan voor Mandela om de wereld (ongehinderd) toe te spreken. Hij spreekt uiteindelijk zo'n 3 kwartier na eerst minutenlang met luid applaus te zijn verwelkomd:

Optredens van onder meer Tracy Chapman, Youssou N'Dour, Peter Gabriel, Patti Labelle, Neil Young en Natalie Cole maakten de avond compleet:

Naar een presidentschap

De vrijlating van Mandela zou uiteindelijke leiden tot de afschaffing van apartheid, een nieuw verkiezingsstelsel en Nelson Mandela als president van Zuid-Afrika van 1994 tot 1999.