Ter (plaat)se: de heroes van Berlijn
- Nieuws
- Ter (plaat)se: de heroes van Berlijn
Verdeeldheid, mysterie en paranoia zijn termen die Berlijn in de jaren '70 goed omschrijven. De stad was het middelpunt van een diepgewortelde strijd tussen het vrije Westen en het communistische Oosten, letterlijk gescheiden door een hoge muur. Maar de verdeeldheid en censuur van Berlijn vormden een perfect groeiklimaat voor een levendige muziekscene.
Het Berlijn van de jaren '70 is ongeraffineerd en rauw. De stad gaat gebukt onder de grillen van De Koude Oorlog, met West-Berlijn als vrij eiland in de communistische DDR-zee. Vóór de Tweede Wereldoorlog en de opsplitsing tussen Oost- en West-Duitsland was Berlijn al een baken van vrijzinnigheid en innovatie, vooral op cultureel gebied. Van censuur was geen sprake, homoseksualiteit was toegestaan en vrije muziekgenres als jazz vierden hoogtij in de stad. Een van de eerste synthesizers, het trautonium, werd in de jaren '20 uitgevonden in Berlijn. Het modernisme en expressionisme hadden een brede invloed op het stadsbeeld van Berlijn, met Bauhaus als opkomende architectuurstijl en expressionistische films in de bioscoop en toonaangevende kunstmagazines als Der Stürm en Die Aktion in de boekhandels.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
Krautrock
Maar in het tijdperk-Hitler, dat zich na de Bondsdagverkiezingen van 1933 inzette in Duitsland, werd de vrijheid meer en meer ingeperkt in Berlijn. Het moest maar eens afgelopen zijn met die 'ontaarde kunst', vonden de nazi's. 12 jaar later, na de verwoestende Tweede Wereldoorlog, was er van Berlijn überhaupt nog weinig over. De wederopbouw verliep moeizaam, en na de verdeling tussen Oost en West duurde het in de DDR nog decennia voordat de puinhopen van de oorlog werden opgeruimd.
In de jaren '70 bloeide de vrije kunst wel weer langzaam op in West-Berlijn, waar muzikanten zich net als hun West-Duitse collega's gingen bezighouden met de krautrock. Deze vooruitstrevende, psychedelische muziekstijl was in tegenstelling tot de Angelsaksische variant niet gestoeld op drugs, maar eerder op technologische ontwikkelingen in de muziek. Er werden drummachines en enorme synthesizers gebruikt. De platen van bands als Tangerine Dream en Popul Vuh zijn dromerig en barsten van de Aziatische en Afrikaanse invloeden. Met het succesvolle album Autobahn van Kraftwerk beleeft de krautrock in 1974 eindelijk zijn doorbraak.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
David Bowie
De bijzondere krautrock trekt ook de aandacht van David Bowie. In augustus 1976 verhuist de Britse artrocker naar Berlijn, om zich daar onder te dompelen in de experimentele cultuur van de stad. Samen met punkicoon Iggy Pop huurt hij een pand in Berlijn-Schöneberg, waar het stadsbestuur van West-Berlijn was gevestigd en het immense winkelcentrum KaDeWe symbool stond voor het commercialisme in het Westen.
In Berlijn vond Bowie zijn zin in het leven weer terug. In Los Angeles raakte hij verslaafd aan drugs en belandde hij op het randje van de afgrond wat zijn psychische gezondheid betreft. Eigenlijk parallel aan (West-)Duitsland zelf hervond de Brit eind jaren '70 weer zijn optimisme en rust.
Trilogie
Tussen 1976 en 1978 neemt David Bowie de 'Berlijnse trilogie' op. De drie albums 'Low', 'Heroes' en 'Lodger' komen tot stand in het experimentele milieu van Berlijn en zijn dan ook hoorbaar beïnvloed door de Duitse krautrock. Op de platen is een scala aan synthesizers te horen. Tegelijkertijd verleende Bowie zijn diensten als producer voor huisgenoot Iggy Pop, die in Berlijn evengoed twee iconische albums opnam: 'The Idiot' en 'Lust For Life'. De punker voelde zich bovendien als een vis in het water in de levendige punkscene van Berlijn en het lukte hem eindelijk om echt naam te maken als punker, hoewel 'Lust for Life' alleen in Nederland echt een hit werd.
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
Lunchpakketten
Bowie en Pop keren uiteindelijk terug naar Amerika, maar in Berlijn blijft de experimentele muziek gewoon bestaan. Zo richten Blixa Bargeld, later gitarist in de band van Nick Cave, en N.U. Unruh in 1980 de groep Einstürzende Neubauten op, die nog veel vernieuwender zijn dan de Berlijnse muziek uit de zeventiger jaren. In 1993 mogen ze openen voor U2 in De Kuip in Rotterdam, en al dat geëxperimenteer wordt niet op prijs gesteld door het publiek: de band krijgt salvo's aan fruit, lunchpakketten en plastic flesjes te verwerken.'
Om deze inhoud te tonen moet je toestemming geven voor social media cookies.
Heden ten dage is Berlijn nog steeds een belangrijke spil in de muziekvernieuwing, met techno als belangrijkste exportproduct. Klaar om de evergreens van 2070 te worden.
Ter (plaat)se bij de Evergreen Week van de Jaren '70
Tijdens de Evergreen Week van de Jaren '70 duikt NPO Radio 5 in iconische muziekscenes van de jaren '70. Wat maakte Muscle Shoals zo'n rockmekka? Waarom veroverde de Volendamse palingsound de Nederlandse hitlijsten? En hoe leerde de hele wereld over de reggae en ska van Kingston, Jamaica? Je leest er tussen 14 en 20 september alles over op nporadio5.nl.
